MA ENAH

“GEUS datang Ma Enah téh, Ciwi?"

"Teu acan, Ibu."

"Ka mana atuh nya nini-nini téh. Moal teu nya¬hoeun mah, kitu?"

"Piraku Ibu, da abdi nu ngawartosanana ogé sareng Ceu Iti. Nya Euceu? Pait pisan raraosan mah. Ti kamari da Ibu teu ayana téh. Ari saur Mang Odi mah ka ditu, ka Pasir cenah Ibu, ka Si Yoyoh meureun."

"Heueuh, enggeus, nu aya wé heula ayeuna mah. Saha baé di dieu téh?"

"Abdi wé Ibu, sareng ieu Ceu Iti, Emi, Enok,sareng itu wé Ibu, Nyi Ubéd," ceuk Nyi Ciwi nu harita mah jadi juru bicara kelompokna, kelompok anyaman tina awi.

"Enya atuh, sing hadé wé nya. Mun engké aya nu nanya, tong poho nu ceuk Ibu téa. Ka saréréa wé ieu mah lain ka Ciwi wungkul. Saréréa kudu siap, ulah aga-eugeu ngajawabna mun aya nu nanya téh nya."

Nu dipapatahan arunggeuk.

"Geuning éta mah jiga nu kurang wedel pagawéan téh, Enok?"

"Ah, Ibu. Malum wé atuh nembé gé diajar dua dinten abdi mah ngadamel boboka téh," témbal Nyi Enok ditungtungan ku héhéh.

Ibu Lurah ukur mésem. Terus ngaroris persiapan kelompok "Menjahit" jeung "Menyulam". Teu hariwang di kelompok ieu mah da aya Ibu Modisteu jeung Ibu Iis, guru Inprés nu loba momonésna. Nya kitu deui di kelompok "Makanan dan Minuman," di dinya aya Ibu Ulis nu ngaluluguanana. Terus Ibu Lurah ngaroris dapur umum katut tempat resépsina. Éh, da masalah konsumsi ogé penting atuh, bisa jadi deuih konsumsi gé milu nangtukeun pangajén, Ibu Lurah apal kana hal éta mah.

Nilik kana kasiapanana mah sacara umum, Ibu Lurah téh sugema wé. Nyawang pisukséseunana, moal misleuk. Ieu Paméran Pembangunan téh bakal suksés. Nu milu kana ieu paméran, lian ti ibu-ibu PKK téh aya ogé ti kelompen-capir, aya ti kelomtan, jeung unsur pemuda. Malah ti pihak swasta ogé aya, pédah diakukeun kana hiji kelompok resmi atawa kadinesan.

Ti isuk mula, di sabudeureun Balé Désa téh geus ramé. Tapi paméran, nu diayakeun di Balé Désa téh, acan dibuka. Engké, nurutkeun rencana, dibukana téh ku Ibu Bupati satutasna ngaresmikeun Désa Landeuh, nu mangrupa désa pamekaran ti Désa Tonggoh.

Kira-kira pukul sapuluh, tamu nu dianti-¬anti téh sumping. Mani ngabring, disarengan ku bapa-bapa Tripida Kecamatan. Mobilna ditunda di lebah warung Bi Iyam, da can nepi ka Balé Désa dibatuna téh, AMD-na kaburu réngsé. Tapi ari motor mah dibarawa ka hareupeun Balé Désa, da bisa. Ondangan nu kana motor mah jeung nu rék ngadon lalajo.

Der wé atuh acara resmi téh dimimitian. Sambutan-sambutan, nepi wéh kana biantara Bapa Bupati. Biantara peresmian. Anu pokona mah, pangwa¬ngunan di sagala widang kudu dihangkeutkeun, sarta sakabéh rahayatna kudu nyukséskeun Pemilu 87. Tripida kaca¬matan jeung lurah-lurah anu hadir dina éta acara salaku ondangan, surti kana naon nu dimaksud kudu nyukséskeun Pemilu 87 ku Bapa Bupati téh. Komo aya basa di ieu kacamatan téh hasil pemilu ti heula gé cenah panggoréngna upama dibandingkeun jeung kacamatan lianna. Di dieu préstasi jeung préstiseu diuji, alus jeung henteuna baris nangtu¬keun pisan kana konditeu.

Tunda acara keprok jeung keprok, peresmian nu rék deukeut ka réngsé, di aréna pameran kabéh geus sayagi nga¬jaga stanna masing-masing. Malah aya nu keur hulang-huleng, kunyam-kunyem ngapalkeun pijawabeun engké mun aya nu nanya. Dina enas-enasna, kudu luyu jeung nu dibripingkeun tadi ku Pa Lurah jeung Ibu Lurah. Cenah kitu kuduna saur Pa Camat ogé.

Torojol Ma Énah haruhah-haréhoh.

"Ti mana baé atuh Ema mani karék nolol?"

"Alah nya éta Ciwi, Ema téh tas ti Pasir. Kamari aya nu néang, Si Dodo, cenah Si Yoyoh ngajuru."

"Enggeus ngajuruna téh Ema? Awéwé, lalaki?"

"Alhamdulillah, awéwé," jawab Ma Énah. "Alah, mani lungsé awak téh. Teu sirikna notog-notogkeun manéh ti Pasir téh, sieun teu kaburu panggih jeung tamu agung. Geus asup ka dieu acan tamu agungna téh, Ciwi?"

"Acan Ema, sakeudeung deui meu¬reun," témbal Ciwi, "Reureuh heula wé atuh Ema. Pangnyokotkeun cai Nok, keur Ma Énah. Boro tadina mah geus sieun abdi téh. Kumaha engké mun aya nu nanyakeun cara-carana nyieun cetok? Teu paham abdi mah."

"Piraku Ciwi, sok teu umum manéh mah, aya tamu agung nanyakeun cara-carana nyieun cetok."

"Ih, ari Ema. Nya teu piraku, da can tangtu bisaeun atuh nyieun nu kararieu mah ...."

"Buktina wé geuning manéh gé teu bisa nyieun cetok, cacak lain pajabat," Nyi Ubéd mairan.

"Ih, da acan nepi kana cetok pangajaranana ogé nya, Ema. Karak nepi kana boboko."

"Ngaredul wé maranéh mah!" ceuk Ma Énah, "Teu cara Ema baréto." Barabat atuh manéhna nyaritakeun mangsa ngorana di Lembur Pasir. Bisa unyum-anyam téh, kitu wé mimitina mah, bunta-bantu ka kolotna. Da geus prah di Lembur Pasir mah, ari réngsé gawé di kebon téh sok nyieun anyaman. Aya boboko, dingkul, cetok, hihid, jeung sajabana. Lumayan keur ngabanjel-banjel pangabutuh sapopoé. Nu matak Lem¬bur Pasir mah kasohor ku hasil anyamanana.

"Saprak pindah ka dieu wé, saprak ngarangkep jeung akina Si Dodo, tara ngahagalkeun unyum-anyam téh. Nya ari kalan-kalan mah osok éta ogé," ceuk Ma Énah, leguk nginum deui caina.

"Pokona mah Ema, engké upama aya nu nanyakeun nu kararitu mah, jawab ku Ema wé nya!"

"Heug atuh Ciwi ari manéh teu bisa diandelkeun mah."

"Ih, lain kitu Ema, ambéh apdol wé ieu mah. Ceuk abdi gé tadi, teu paham abdi mah, da lain urang Pasir."

Can gé garing nu ngalobrol di stan anyaman, nu disebut tamu agung ku Ma Énah téh lebet ka Balé Désa, sabadana Ibu Bupati ngagunting pita beureum bodas nu nganteng dina lawang. Diiring ku paraponggawa jeung bawahanana, ningalian paméran kalayan gemet. Nanya itu nanya ieu di unggal stan ka nu nga¬jagana. Cetrék burinyay, cetrék burinyay nu motrétan. Malah aya ogé nu mamanggul kaméra vidéo, rohangan jadi caang jeung bayeungyang ku lampuna nu dibawa ku nu séjén deui. Horéng nu tunya-tanya téh lain Bapa jeung Ibu Bupati wungkul. Nu séjén ogé milu ném¬brong. Pa Lurah atawa Ibu Lurah saka¬peung milu mairan.

Di stan makanan, rombongan téh rada lila ogé. Da salian ti tataros téh bari nyarobian deuih, da dimanggakeun ku Ibu Lurah. Tuluyna mah aya nu mungkus ogé.

Nya ari geus dibuka mah pengunjung teh pabaliut. Hansip riweuh ngajaga lolongkrang antara pengunjung séjénna jeung rombongan Pa Bupati.

Anjog wéh rombongan tamu agung téh ka stan anyaman.

"Ieu téh sadayana hasil Ibu-ibu PKK, Bu?"

"Sumuhun," walon Ibu Lurah anteb.

"Saé, saé."

Pa Bupati unggut-unggutan, imut tan¬da panuju. Laju rombongan téh lalajo nu keur ngadeluk nyieun boboko, nu teu anqgeus-anggeus. Cetrék burinyay anu motrét. Kaméra vidéo jeung lampuna gé nyorot ka lebah dinya.

“Ibu, sadinten kénging sabaraha hiji ngadamel nu kieu?" ceuk salahsaurang ti rombongan nanya ka Ma Énah, bari nunjuk kana cetok.

"Ah, nya teu tangtos atuh,” ceuk Ma Énah. “Tiasa hiji, tiasa dua. Tapi kapungkur éta mah. Kapungkur mah Emana gé masih kénéh ngora."

"Ari ayeuna, Ema?" nu nanya ngaemakeun.

"Ayeuna? Ah, ayeuna mah tos tara pirajeunan unyum-anyam. Ieu ogé pédah wé disuhunkeun ku Ibu Lurah."

"Ari ieu kénging saha atuh, Ema?"

"Duka atuh ieu mah. Meunang mara¬néh lain?" Ma Enah nanya ka nu keur ngadareluk nyieun boboko. Nu ditanya kalah ka beuki ngareluk. Sieun katutu¬luyan ditanya meureun, mangka karék nyieun boboko gé can bener-bener bisa. Mangka nu dipajang di dinya téh lain boboko wungkul. Aya hihid, ayakan, tolombong leutik, jeung cetok. Ari ukur ditanya cara nyieun parud mah, lah céték.

"Kénging Ibu-ibu PKK di dieu wé," Ibu Modisteu nyambungan, nu aya di stan gigireun, "Ieu téh mangrupi hasil keur¬seus ketrampilan nu diayakeun ku Ibu-ibu PKK, rutin, saminggu sakali, unggal dinten Minggu. Sapertos ieu wé (bari nunjuk kana sulamanana), ieu téh sada¬yana gé hasil kagiatan PKK. Kaleresan abdi pisan anu ngalatihna ogé." Abong lami di kota, mani perténtang nyariosna gé Ibu Modisteu mah.

Ibu Lurah karérét getihan deui. Basa Ma Énah katémbong rék ngomong, dipolototan ku Ibu Lurah. Jadi teu kebat ngomongna, luk tungkul. Ma Énah karék inget, cenah ceuk minantuna, kamari aya piwarangan Pa Lurah Larideuh ka Désa Pasir, mawa hasil anyaman keur paméran.

Basa rombongan Pa Bupati tos kalaluar ti aréna paméran, Ibu Modisteu ngagelendeng Ma Énah. Nu séjén ogé milu nyambungan. Tangtu wé, Ciwi jeung batur-baturna gé kaparét. Teu boga tanggung jawab, cenah. Tapi maranéhanana teu bisa majar kumaha, rumasa salah meureun. Ngan Ma Énah anu teu ngarti kénéh baé téh. Nya kitu deui basa diseukseukan ku Ibu Lurah. Teu ngarti, ceuk pikirna, apan aing mah nyarita téh saujratna. Teu boga niat rék ngabohongan ka tamu agung, komo boga niat hayang ngawiwirang ka Ibu Lurah mah. Teu, teu pisan-pisan. Untung, cenah, aya Ibu Modisteu. Cacak mun euweuh, teuing kumaha pijadieunana. Cohagna, dianggap pahlawan wé harita mah Ibu Modisteu téh.

"Nu matak Ema ari diperedih gawé ku pamingpin téh ulah sok kalékéd, ulah sok loba alesan. Ulah leuwih mentingkeun kapentingan pribadi, pentingkeun heula kapentingan saréréa. Kitu tah akibatna téh!" ceuk Ibu Lurah. Nu séjén ngahaminan.

(Manglé No. 1033, 27 Feb – 5 Mar. 1986)