ORAY

POÉ ieu, poé nu béda jeung poé nu geus kaliwat. Tangtu béda, sanajan jeung poé nu bakal datang gé. Da teu unggal bulan atuh kadatangan tamu ti dayeuh téh. Tamu agung ceuk urang dieu mah. Malah taun kali gé henteu kétang. Malum lembur singkur, aya dina sela-sela suku gunung téh enyaan. Untungna téh pédah kaliwatan ku jalan désa. Éta gé anyar kénéh bisa diliwatan ku mobil mah.

Tapi lembur ieu téh, kaitung lembur gedé ogé. Nu matak paratokoh masra-katna meredih sangkan ieu lembur téh dijadikeun désa: désa pemekaran istilahna téh. Alhamdulillah, kacumponan. Teu lila gé terus wé atuh milih lurah, dipilih sacara aklamasi. Sarta terus ngadegkeun balé désa jeung sarana séjénna pikeun kapentingan pamaréntahan désa.

Nu poé ieu badé sumping ka ieu désa téh nya éta wawakil ti Bapa Bupati, pikeun ngaresmikeun balé désa anyar sakalian mariksa kamekaran désa pemekaran téa.

Nyaho kitu, désa téh kawas nu rék pésta baé. Jalan désa diberesihan ku cara dibaktikeun. Salian ti kitu, ogé mérésan imah katut buruanana masing-masing. Kabéh boga rasa sieun teu kapaké. Aya alusna, désa téh jadi beresih tur hégar. Mémang ari alusna mah, ceuk Pa Lurah, kituna téh ulah wungkul pédah rék kadatangan tamu baé. Tapi da teu ngabibisani cenah, sagala ogé mikabutuh pangjurung laku. Sanajan nu disebut kasadaran ceuk paribasana.

Atuh ti tungtung lembur beulah wétan nepi ka tungtung lembur beulah kulon, sisi-sisi jalan désa téh kénca-katuhuna dipasangan umbul-umbul warna-warni, dipacorokkeun jeung bandéra. Malah ti tungtung beulah wétan mah, dipasangan kaca-kaca sagala. Dijieunna tina awi haur, dipapaés dipapantes. Di luhurna nganteng spanduk, nu eusina mah ngabagéa¬keun ka tamu. Bubuhan bakal ti beu-lah dinya sumpingna tamu téh.

Komo di palebah balé désa mah - nu perenahna di tengah-tengah lembur, sisi jalan désa, dihias ku keretas warna-warni, sabangsa lampion jeung nu séjénna. Atuh di buruanana, ti isuk kénéh gé jelema téh geus tinglaliud. Komo nu ngaradon dagang mah, ti sabarang srangéngé meleték gé geus nyarampak. Malah ti peutingna kénéh ogé geus nyampak, geus dadasar.

Beuki beurang, nu datang téh beuki merul baé.

Katingali Pa Lurah ngajanteng dina lawang balé désa. Rét kana érlojina, pukul satengah sapuluh.

“Tabuh sabaraha saurna, Pa, tamu badé sarumpingna téh?" Jurutulis nanva, terus nangtung gigireun Pa Lurah.

"Paling gé antara pukul sapuluh-¬sabelas. Da ka kacamatan heula, ti dinya kakara ka dieu disarengan ku Pa Camat,” témbal Pa Lurah. “Pék wé itung, mun ti dituna pukul tujuh téh, pukul salapan kudu geus aya di kacamatan. Ti kacamatan ka dieu, itung sajam lalampahan wé. Nya antara pukul sapuluhan lah pikadieueuna¬na téh. Boa teuing kétang, ayeuna gé geus aya di kacamatan."

"Kitu gé upami tabuh tujuh ti dituna, sareng upami teu aya halangan nanaon di jalanna."

"Nya mudah-mudahan wé atuh, Ulis. Mangka munggaran pisan urang rék kasumpingan pajabat téh. Nu matak kudu enya-enya gé, kudu némbongkeun hormat jeung kasatuhuan urang ka nu jadi pingpinan. Ambéh teu hésé mun aya itu-ieuna. Pan engkéna mah keur urang-urang kénéh baé, lin?”

"Leres pisan éta téh, Pa Lurah.”

Keur kitu, ti beulah kulon jelema katémbong tingrariung. Terus arindit muru tungtung lembur beulah kulon. Kawasna aya béja nu matak ngahudang kapanasaran. Béja pabéja-béja, uratelan ka saban jalma. Bring atuh jelema téh nuturkeun nu geus indit ti heula. Sanajan henteu kabéh indit éta gé, tapi jelema di buruan balé désa téh jadi coréngcang.

Ronghéap Wakil.

"Aya naon cenah, Pa?" Pa Lurah mariksa ka nu anyar datang.

"Aya oray saurna mah."

"Kumaha, Pa?"

"Muhun oray. Oray sanca saurna mah, sagedé pingping. Kapendak ku Bi Iti di kebonna Mang Darya, keur ngagusur hayam."

"Sugan téh aya naon, mani ngareu¬waskeun. Bet aya oray-oray baé, kawas nu kakara manggih.”

Pa Lurah asup ka jero balé désa, ninggalkeun Jurutulis jeung Wakil anu terus guntreng. Tapi teu kungsi lila, Pa Lurah geus kaluar deui, terus ngilikan érlojina.

"Geus pukul sapuluh, moal henteu sakeudeung deui ka darieuna tamu téh," ceuk Pa Lurah, “Kumaha ieu téh? Jelema kalah ka arindit. Kumaha mun tamuna kaburu ka dieu?"

“Muhun, kumaha atuh?"

"Sina ka darieu deui atuh, jung!"

Jurutulis jeung Wakil silihpélong.

"Keun wé ku abdi, Pa," ceuk Wakil, bari jung indit ngajugjug kebon Mang Darya, di tungtung lembur belah kulon, dibarengan ku dua urang anggota hansip. Ari Jurutulis, asup ka kantorna. Angkananana téh rék ngaroris administrasi, bisi aya nu poho, sok sieun engké dipariksa.

Pa Lurah masih kénéh ngajanteng dina lawang balé désa. Ngadadago. Nengetan kaayaan, leuh kumaha mun tamu datang mangsa kieu? Rentang-rentang katingali Wakil diiringkeun ku masarakat, teu saparapatna-saparapatna acan ti nu kungsi aya di buruan balé désa. Mireungeuh kanyataan kitu, pameunteu Pa Lurah jadi robah. Terus mapag Wakil nepi ka sisi jalan désa, bari pok nanya, “Naha geuning ngan saeutik? Ka marana sawaréh deui?"

"Nya éta, Pa. Keur ngarepung oray, basana téh kagok cenah."

"Héh,” ukur kitu, tapi katingali dina pameunteuna, Pa Lurah bendu. “Sugan kudu ku aing," ceuk pikirna. Gejlig atuh Pa Lurah indit, leum¬pangna ngagidig ngajugjug ka tempat jalma nu keur ngarepung oray.

Di kebon Mang Darya, jelema tinggarimbung. Anu boga kawani asup ka jero kebon nu dipager awi bari teu léngoh. Aya nu mawa bedog, aya nu mawa awi jeung kai, pokona mah malar pantes pikeun pangbonggol. Malah Mang Unang mah mamawa halu. Teu saeutik deuih nu ngan mawa batu.

Anu teu boga kawani, atawa nu boga alesan lianna, cukup ku cicing di sisi kebon baé. Haok ti ditu, haok ti dieu, dibarung ku heureuy. Mun geus nyaho mah meureun kawas nu keur ngalasan. Tapi kétang ieu mah lain di leuweung, tapi di kebon Mang Darya anu barala. Bubuhan tanahna kurang gembur, jadi teu dipaliré. Matak pantes jadi pangabetah oray ogé.

Datang Pa Lurah, terus nyampeurkeun ka nu tinggarimbung. "Meunggeus, meunggeus! Nanahaonan ieu téh? Ngadon tingharaok di dieu? Naha teu nyaho rék aya tamu? Hayoh ka daritu, ka balé désa!"

"Aya oray, Pa Lurah, sanca ageung,” ceuk hiji sora ti tengah kebon.

“Nyaho kuring gé,” Pa Lurah beuki ambek. “Cing, kumaha mun tamu kaburu ka dieu? Heug katingali euweuh jelema, der deui engké disangka kurang sambutan ti urang. Kurang ngahormat, kurang ngahargaan ka nu jadi pamingpin. Da moal henteu atuh, kuring anu bakal ditegorna mah!”

Jep jempé, taya nu hahaok. Ukur patingkecewis.

“Jigana maranéh mah atoh wé meureun nya, mun boga lurah ditegor ku nu ti luhur téh! Nyaho pikieueun mah, kuring ogé moal daék jadi lurah sagala. Tadina ogé kuring mah teu hayang-hayang acan jadi lurah téh. Mun teu didongsok mah ....”

“Sanés kitu Pa Lurah …,” ceuk Mang Haji.

“Ari enggeus naon atuh? Geuning kieu kabuktianana?” Pa Lurah nyereng.

Ana gorowok téh ti tungtung kidul.

“Oraaay...! oraaay ...!”

“Mana? Mana?”

Rob atuh jelema téh ka belah kidul, teu maliré ka Pa Lurah.

“Tah, ka dinya tah!” jelema tingtarunjuk kana rungkun cucuk garut. Enya wé. oray sanca mani gedé. Teu kudu diparéntah deui, buk-bek dibaronggolan.

“Maéhan oray mah huluna heula atuh. Sarua wé jeung wadul ari buntutna heula mah!”

“Lah, nu pentingna modar, rék naonana-naonana ogé!”

Kanyataanana, ayeuna oray téh geus teu nyawaan.

“Awas Nyi, ulah deukeut-deukeut teuing, mangka oray jaluna éta téh,” ceuk Mang Haji ka budak awéwé anu seselendep hayang nénjo oray.

“Geus paéh ieuh Mang Haji!”

“Nya bisi hirup deui wé, da cenah oray mah teu kaop dideukeutan ku awéwé sok terus hirup.”

Pa Lurah teu lémék teu nyarék, tong dicaritakeun deui ari ambekna mah.

“Pa,” ceuk salasaurang hansip.

“Aya naon, Mén?”

”Eu, itu, tamu tos sarumping.”

“Baruk? Iraha?”

“Nembé.”

Teu talangké deui Pa Lurah muru ka balé désa. Tayohna mah omongan hansip téh kadaréngéeun ku nu dareukeut. Béja sumebar yén tamu ti dayeuh téh tos sumping. Maranéhanana buru-buru nuturkeun Pa Lurah. Antukna ngawangun aleutan anu panjang, kawas oray baé. Pa Lurah nu jadi huluna.

“Ari geus kieu kumaha?” ceuk Pa Lurah. Taya nu némbal, kabéh siga nu ngararasakeun kabingung Pa Lurah. Haténa norowéco. Ari geus kieu ku¬maha atuh? Sanggeus dipikir dibulak-balik, Pa Lurah boga maksud rék wakca balaka baé. Ngabéjakeun anu sa¬benerna karandapan. Keun baé, kari kumaha engké. Sabab ceuk pikirna taya alesan séjén anu leuwih hadé.

Katingali di hareupeun balé désa geus ngajugrug sababaraha mobil jeung motor. Haté Pa Lurah tambah tagiwur. Leuheung mun ukur ditegor, kumaha mun disangka nu lain-lain? Sup ka balé désa, kasampak paratamu geus dariuk dina korsi panghareupna. Solongkrong Pa Lurah, sasa¬laman jeung paratamu, dituturkeun ku Wakil. Sanggeus réngsé kabéh taya nu kaliwat, Pa Lurah nyampeurkeun ka Pa Camat. Gigireun Pa Camat diuk tamu téa.

"Kumaha ieu téh?" ceuk Pa Camat bari mencrong ka Pa Lurah. Jigana mun seug euweuh tamu, moal teu dicarékan bébéakan mah.

"Aduh, hapunten we ieu téh, Pa," omong Pa Lurah bari mamandapan, sorana pasrah sabab rumasa salah, “Sanés kirang utami, mung itu .... , ngepung heula oray, oray sanca saageung pingping."

"Sagedé kumaha, Pa?" tamu nanya.

"Muhun, saageung pingping. Éta gé kapendak keur ngagusur hayam."

"Hemh...," ceuk tamu bari ung¬gut-unggutan, "Tapi ayeuna geus beunang?"

"Parantos.... “

"Sukur wé atuh, sugan téh acan. Nya mun acan mah, teruskeun deui wé. Penting pikeun kaamanan, komo kapanggih keur ngagusur hayam mah."

"Muhun éta gé," omong Pa Lurah, "Mung hapunten wé ieu téh, sanés sim kuring kirang hormat."

"Is, henteu. Malah Bapa mah atoh, Lurah geus ngaheulakeun kapentingan rahayat. Henteu, keur Bapa mah teu perelu ku laporan-laporan, anu pen¬ting mah kanyataanana. Bapa ogé teu hayang disambut direuah-reuah, bari jeung kaayaan masarakatna teu aman. Alus éta téh, ieu mah lain muji pedah hareupeun. Ngan Bapa peupeujeuh, sing saterusna wé ngaheulakeun ka¬pentingan rahayat téh."

"Nuhun atuh upami kitu mah," ceuk Pa Lurah sarta pameunteuna marah¬may. Cariosan tamu, sulaya tina pa¬nyangkana. Tapi ari Pa Camat mah mencrong baé kalayan teuteup anu séjén.

Saterusna atuh, sakumaha nu geus ditangtukeun; acara paresmian balé désa téh dimimitian. Acarana diwa¬ngun ku sambutan-sambutan, sarta sambutan nu pangahirna ti tamu téa; eusina munel, saeutik patri. Umajak sangkan kabéh rahayat milu ngarojong kana pangwangunan dina raraga ngeusian kamerdékaan jeung Orde Baru. Kabéh gé taya nu nyabit-nyabit perkara oray sanca.

Sanggeus réngsé sagala rupana, sadaya tamu tos dituang-leueutkeun, terus dicalikkeun deui di balé désa. Pa Lurah disaur ku Pa Camat.

"Ka dieu geura, Lurah!" ceuk Pa Camat bari terus asup ka Kantor Ke¬pala Désa, dituturkeun ku Pa Lurah. gék Pa Camat diuk dina korsi nu sok didiukan ku Pa Lurah. Ari Pa Lurah gék diuk hareupeunana. Pok Pa Camat ngomong antaré naker.

"Na ari Lurah, bet ngérakeun teuing lampah téh?"

"Aduh, hapunten wé Pa. Rumaos lepat."

"Omat, sing jadi perhatian, ulah sa¬kali-sakali deui peta kitu téh. Untung wé ninggang ka nu bageur. Mémang taya duana pamingpin nu bageur jiga anjeunna mah. Coba mun nu séjén, moal henteu Bapa gé milu éra atuh!"

"Sadaya-daya."

"Enya, keun wé nu enggeus-eng¬geus mah. Ngan bieu téh aya haréwosna, saurna oray sanca téh mun bisa mah badé dicandak ku anjeunna. Rék diarah kulitna, itung-itung kenang-kenangan wé cenah ti désa ieu."

“Ih, nya mangga téh teuing upami peryogi mah,” walon Lurah bari imut kagugu.

"Enya ari kitu mah, jung atuh geura bérésan!"
"Mangga," tembal Pa Lurah bari terus indit rék urus-urus candakeun tamu. Da maenya oray sanca wungkul.

(Tina Manglé No. 852, 26 Agustus 1982)