SI UJANG HAYANG KA KEBON BINATANG

"Din, isukan moal ka mamana?"

"Badé naon kitu, Pa?"

"Urang ka Taman Safari. Itu barudak cenah hayang ulin ka Taman Safari."

"Aduh, kumaha nya. Saleresna mah énjing téh abdi ogé badé ka Kebon Binatang sareng pun anak."

"Ka mana?"

"Muhun ka Kebon Binatang."

"Lah, atuh ka Kebon Binatang mah bisa engké deui da deukeut ieuh," ceuk dunungan.

"Jeung deuih, meungpeung aya waktu wé Bapana. Minggu hareup mah apan rapat rutin ka Jakarta, Minggu hareupna deui, atuh barudakna ogé geus baralik, geus arasup deui sakolana. Kumaha, Din?"

Lamun geus kitu, taya pilihan deui pikeun kuring, iwal ti nyebut "mangga". Sabab anu ngaranna paménta dunungan téa, pikeun jalma modél kuring mah, ajénna sarua jeung paréntah.

"Heueuh, sukur wé atuh ari bisa mah," ceuk dunungan, terus asup ka jero imah, ninggalkeun kuring anu terus diuk ngahuleng dina jok urut gigireun garasi.

Ras ka Si Ujang, anak sorangan hiji-hijina. Méh unggal waktu ngarenghik ngurihit hayang ka Kebon Binatang. Ceuk pamajikan, cenah kapanasan ku Jang Iman, anak tatangga, anu Minggu kamari dibawa ka Kebon Binatang ku bapana. Terus ngagul-ngagul pangalamanana salila di Kebon Binatang. Tayohna mah Si Ujang téh kabita. Da mani jigrah atuh basa dijangjian rék dibawa ka Kebon Binatang poé Minggu téh. Ceuk pamajikan, teu sirikna dibéja-béja ka unggal hulu yén, "Ujang badé ka Kebon Binatang sareng Apa Ujang.” Ceuk pamajikan kénéh, Si Ujang jadi remen nananyakeun poé Minggu. "Ari Minggu téh iraha, Ma?" Kétang, soal éta mah tadi ogé isuk-isuk nanyakeun ka kuring, "Pa, Minggu téh énjing nya?"

Enya, isukan poé Minggu téh. Sakuduna mah nedunan paménta Si Ujang nu hayang ka Kebon Binatang; hayang nempo gajah, singa, maung, uncal, jeung monyét. Samarukna eusi Kebon Binatang téh ngan sakitu, da ngan sakitu apalna meureun. Kacipta tetelepékna wé engké di Kebon Binatang, nanyakeun sasaton, anu bisa jadi kakara nénjo harita manéhna mah. Budak umur lima taun jalan téa atuh keur meumeujeuhna célémbéng.

"Mang Udin, bésok téh jadi ka Taman Safari?" ceuk Néng Wida incu dunungan. Kuring unggeuk.

"Asiiik ...," ceuk budak téh bari asup ka imah. Torojol incu-incu dunungan nu séjén, tiluan, nanyakeun hal anu satua. Kuring unggeuk deui. Katémbong jaligrah.

"Kadé ulah poho Din, isukan téh urang isuk-isuk wé ti dieuna, ambéh salsé di dituna," ceuk dunungan awéwé.

"Pariksa heula mobilna, bawa ka béngkél. Ayeuna asupkeun, engké soré bawa deui," ceuk dunungan lalaki. Kuring ngahaminan

"Mun aya nu kudu diganti, ganti wé, asupkeun kana bon kantor nya.”

Datang ka imah teh geus soré.

"Geuning sonten?" pamajikan nanya.

"Ka béngkél heula, ngoméan mobil," témbal kuring bari ngodok saku, nyokot duit gajih, saratus salawé rébu pérak sanggeus dicocéng tipa-rupa potongan, gajih supir. Ditampanan ku pamajikan, katémbong paromanna marahmay.

"Cekap nya Pa lima puluh rébu ogé ka Kebon Binatang mah," pokna. "Ongkos pulang-pergi lima rébu, karcis dua rébu, jajan budak wé di ditu, moal dugi ka salawé rébu. Cekap lah. Sésana kanggo mayar sambetan ka Ceu Euis, teras mayar arisan RT. Ah, mung ngaliwat wungkul gajih sasih ieu mah Pa," ceuk pamajikan deui, teu riuk-riuk ari paromanna mah.

"Moal jadi ka Kebon Binatangna ogé," ceuk kuring, halon.

"Naha?" pamajikan ngajénghok, mencrong kana beungeut kuring.

"Kudu nganteur Bapa ka Taman Safari."

"Ka mana?"

"Ka Taman Safari."

"Badé naon ka Taman Safari?"

"Biasa wé nganteur Enéng-enéng sareng Encép-encép, paraputu Juragan palay amengan."

Pamajikan ngahuleng. Antukna paheneng-heneng, sarua hanjeluna. "Padahal ceuk urang mah nya, ngajakan-ngajakan atuh ka Si Ujang," ceuk pamajikan semu humandeuar.

Kuring asa kagebah. Enya, bener, naha atuh henteu ngajak-ngajak ka Si Ujang? Padahal, boh ka Taman Safari boh ka Kebon Binatang, sarua baé dina seuhseuhanana mah: hayang nénjo sasatoan. Atawa Si Ujang mah anak supir kitu? Humayua, anak supir hayang milu¬-milu ilubiung sukan-sukan jeung incu dunungan. Atawa kuringna baé kitu anu henteu ngusulkeun sangkan mawa Si Ujang? Ah, teu kabayang dina ditolakna. Inggis ku bisi rempan ku basa. Der jadi nambah-nambah pipanyakiteun. Hal éta dicaritakeun ka pamajikan, pamajikan ukur ngeluk.

"Muhun kumaha atuh, abdi mah karunya ka Si Ujang upami énjing teu janten téh," pokna.

"Geus wé atuh isukan di dinya indit, menta dianteur ka batur."

"Muhun ka saha atuh? Da panginten kedah ngongkosan, sareng deui abdi mah sieun nyasab."

"Salegana ogé Bandung atuh, maké jeung sieun nyasab sagala."

"Muhun kanggo Bapa anu tos lami di Bandung, ari abdi?"

Enya ari kitu téana mah, pamajikan téh can lila di Bandungna, kakara dua bulan. Da tadina mah milu jeung kolotna, enya mitoha, di Cidaun. Salembur jeung kuring mah. Kakara dibawa ka Bandung sanggeus kuring bisa ngontrak imah nu rada pantes di Ujungberung, nu matak kaharti lamun aya kasieun nyasab di Bandung téh. Teu cukup ku dipapatahan ku dilelebah, ma'lum awéwé, katambah-tambah keumba deuih.

"Engké deui wé atuh."

"Muhun iraha? Abdi mah karunya ka Si Ujang ..."

"Enya, Bapa ogé karunya ka Si Ujang. Tapi kumaha deui atuh? Bapa teu bisa nolak ka dunungan, jeung geus nyanggupan deuih."

"Mun sakali-kali mah nolak, ulah kersa baé, da ieu mah sanés urusan dines."

"Ari manéhna, rek unusan dines rék lain, ngaranna ogé paréntah dunungan. Bisa bae ayeuna Bapa nolak, tapi kumaha kéh lamun dipecat? Daék di dinya mun boga salaki teu boga gawé?"

"Alim."

"Nya. Nu matak sing sabar wé. Heueuh ngaranna ogé supir kantor, najan kantor gedé, angger wé supir. Tugasna kudu nyupiran dunungan, rék urusan dines rék lain. Kumaha atuh, da geus kitu umumna."

"Abdi mah pedah karunya wé ka budak. Teu kabayang kedah kumaha ngabéjaanana."

"Keun engké Bapa anu ngabéjaanana mah, ngan di dinya kudu bisa ngabangbalérkeunana wé isukan."

***

Pasusubuh kuring geus indit ka imah dunungan di Dago. Datang téh geus ray-rayan. Tétéla sagalana geus siap, malah mobil ogé geus dipanasan ku dunungan.

"Tah, geuning Udin, jam sabaraha ti Ujungberung?" dunungan awéwé nanya.

"Tabuh lima." .

"Sorangan baé? Ka mana ari budak? Teu dibawa?"

"Henteu."

"Karunya Udin, budak téh hayangeun ulin meureun sakali-kali mah."

"Muhun éta ogé Ibu, da kawitna mah badé ka Kebon Binatang."

"Tuh, komo kitu mah. Sok teu karunya-karunyaeun ka budak manéh mah. Matak naon mun bawa, keun wé tong mikiran itu-ieuna manéh mah." '

Kuring ukur bisa nyéréngéh.

"Enya Udin, sugan Bapa ogé rék dibawa budak téh. Ongkoh cenah hayang ka Kebon Binatang, hayang nénjo sasatoan meureun, bet ka Taman Safari ogé sarua baé ari hayang nénjo sasatoan mah. Mani keukeuh kudu ka Kebon Binatang baé," ceuk dunungan lalaki mairan.

Kuring angger ukur nyéréngéh. Enya, kumaha deui atuh? Da kamari mah taya nu nyarita "henteu nanaon mun Si Ujang dibawa ogé". Kaasup dunungan lalaki, padahal nyahoeun yén poé ieu téh kuring boga rencana mawa Si Ujang ka Kebon Binatang. Enya, hayang nénjo sasatoan. Atawa kuringna baé kitu anu keumba, teu wani nyarita perkara Si Ujang papanjangan?

Malah bisa jadi, mun nilik ka nu inditna mah, dunungan ogé moal nanaon upama kuring ngajak Si Ujang sakalian jeung indungna. Da geuning anu indit téh lain ngan dunungan jeung incu-incuna wungkul. Mang Engkos, pangebon, jeung Si Iting, purah masak ogé milu. Puguh pikeun kuring mah matak hanjelu. Leuh, kacipta lamun Si Ujang jeung indungna milu, mangka ceuk dunungan awéwé ogé tadi, teu kudu mikir nanaon deui cenah. Hartina, sagala rupana ditanggung ku dunungan. Sampeur baé kitu ka Ujungberung? Éra. Leuh, lamun seug imah téh aya di jajalaneun ka Taman Safari.

Indit ti Bandung pukul genep, bari salsé ngajalankeun mobil téh, jam salapan geus nepi ka Taman Safari. Terus nanjak ka pasir tempat sasatoan. Bédana jeung di Kebon Binatang, di dieu mah jelema anu dikurungan dina mobil, sato anu bébas leuleumpangan.

Nénjo incu-incu dunungan anu ramé, suka-bungah nénjo sasatoan, ras ka Si Ujang. Haté téh maké norowéco sorangan, nurutan dunungan. Tah, éta lama ngaranna, sapertos domba tapi beuheungna panjang. Itu kuda nil. Tuh, itu gajah. Tah, éta mah badak. Sanés Ujang, sanés kuda, tapi sébra. Muhun kuda sébra. Buluna belang sapertos simbut Ujang. Euleuh, itu aya uncal. Kadé Ujang, ulah nolol dina jandéla, nya? Sakedap deui ka tempat maung sareng singa. Tuh, geuning aya maungna, coréléng, sararé dina papanggungan. Itu singa. Keur sararé wayah kieu mah. Lamun seug manéh milu, Ujang!

Réngsé ti pasir tempat liarna sasatoan, tétéla nanjak ogé, terus mudun ka tempat meta gajah. Incu-incu dunungan dipoto gigireun rnaung. Lah, ari ukur kitu mah kétang, Si Ujang oge wanieun. Kawantu maung geus lindeuk tur aya pawangna. Ti dinya, lalajo orang utan, lalajo atraksi heulang jeung singa laut. Lamun seug manéh milu, Ujang!

***

Nyugemakeun piknik téh. Sanajan pikeun kuring mah kalah beuki ngagedéan kahanjelu. Hanjakal, teu mawa Si Ujang. Padahal lamun dibawa jeung indungna ogé, moal nanaon dunungan téh. Enya, moal nanaon.

Ka pamajikan kuring bisa nyaritakeun saujratna. Tapi ka Si Ujang? Taya deui cara iwal ti kudu mawa ka Kebon Binatang. Itung-¬itung pikeun ngubaran kahanjelu kuring ayeuna, taya deui waktu nu mustari, iwal ti isukan. Enya, isukan, poé Senén. Kuring rék lahlahan bébéja ka dunungan yén isukan moal digawé. Kumaha bébéjana? Lah, bébéja baé hayang mawa Si Ujang ka Kebon Binatang. Piraku teu diijinan, karunya ka Si Ujang, hayang nénjo sasatoan. Hayang nénjo singa, gajah, maung, uncal, jeung monyét.

Sanggeus rinéh, kuring amitan ka dunungan.

"Pa, abdi badé wangsul."

"Heueuh, jung wé rék balik mah. Nuhun nya, Din."

Kuring unggeuk.

"Eu, sareng ieu, Pa."

"Aya naon deui?"

"Abdi téh énjing moal tiasa didamel."

"Naha?"

"Aya kaperyogian."

"Kaperyogian naon?"

"Muhun éta, eu ... badé ngajak Si Ujang ka Kebon Binatang.”

"Ka Kebon Binatang?"

"Muhun."

"Lah, engké deui wé atuh ka Kebon Binatang mah. Apan isukan mah poé kantor. Lamun euweuh Udin, saha engké nu mawa mobil? Apan kudu ka Ciwidéy isukan téh."

Kuring ukur bisa ngeluk.


(Tina Galura, Minggu III, Nopémber 1993; Pinunjul I Wangun Carita Pondok "Hadiah Sastra LBSS Taun 1993").